Hoà âm là việc phối hợp âm thanh, trong đó bao gồm âm thanh mang tính nhạc và không mang tính nhạc, nhằm tô điểm và làm đẹp thêm cho giai điệu hoặc ca khúc để trình bày đến tai người nghe.
Hoà âm bao gồm các kỹ thuật:
- Chọn hợp âm để soạn ra tiến hành hợp âm cho giai điệu/ca khúc.
- Viết đối âm để soạn giai điệu phụ theo tiến hành hợp âm đã được soạn ra cho giai điệu/ca khúc chính.
- Phối khí - chọn nhạc cụ để diễn tấu các giòng nhạc được soạn có đối âm và theo tiến hành hợp âm của giai điệu/ca khúc chính.
- Phối âm hoặc hòa thanh - soạn giai điệu bè cho giọng người theo tiến hành hợp âm đã có. Khi chọn hợp âm để tạo ra tiến hành hợp âm cho giai điệu/ca khúc tức là đã thực hiện gần hết việc hòa âm. Soạn đối âm, phối khí và phối âm.
Một giai điệu/ca khúc không hay thì cho dù người soạn hòa âm có phù phép bằng kỹ thuật hòa âm cách nào đi nữa thì vẫn là một giai điệu/ca khúc không hay. Khi đã là giai điệu/ca khúc hay rồi, dù chỉ soạn hòa âm đơn giản thì vẫn luôn là giai điệu/ca khúc hay.
Nhưng nói cho đúng hơn, một giai điệu/ca khúc đẹp luôn tiềm ẩn nền hòa âm hay. Điều này được nhận thấy rõ trong các ca khúc nổi tiếng của thế giới: giai điệu đẹp với nền hòa âm không thể tách rời được. Nếu có ai thay đổi bất kỳ hợp âm nào, sẽ làm què quặt ngay ca khúc này. Nhưng điều này không bao giờ xảy ra đối với các ca khúc Việt Nam.
Soạn tiến hành hợp âm
Rất nhiều nhạc sĩ soạn hòa âm tại Việt Nam không biết cách chọn hợp âm sao cho tạo thành tiến hành hợp âm hay để đệm cho giai điệu/ca khúc. Cách họ làm là ghi hợp âm dựa theo những nốt nhạc trong ô nhịp mà không hiểu "sự réo gọi nhau" của các hợp âm. Nên hiểu là sự xuất hiện của hợp âm trong một ô nhịp có liên quan đến hợp âm trong ô nhịp trước đó và có ảnh hưởng đến hợp âm trong ô nhịp sau đó.
Có 4 nguyên tắc căn bản trong việc chọn và lập tiến hành hợp âm.
Nguyên tắc thứ nhất: Vòng Quãng 5
Khi chơi nhạc ngẫu hứng (tức là không được tập ráp với nhau trước để đệm cho ca khúc), để dạo nhạc, các nhạc công thường hay nói "đánh theo hợp âm vòng" để chỉ tiến hành hợp âm theo vòng quãng 5 trên. Thí dụ: ca khúc ở Am thì hợp âm vòng thông dụng sẽ là:
Am --> Dm --> G --> C --> F --> E7 --> Am
Tham khảo thêm: Vòng tròn bậc 5 và Ứng dụng trong Đệm hát
Nguyên tắc thứ hai: hợp âm thay thế nhau.
Để hợp âm có thể "hát" khi đệm cho giai điệu/ca khúc, nên thay đổi hợp âm cho mỗi ô nhịp bằng cách thay thế hợp âm. Việc biết thay đổi hợp âm sao cho hay trong mỗi ô nhịp cũng sẽ dẫn dắt người biểu diễn hòa mình vào giai điệu/ca khúc.
Hợp âm thuận tự nhiên có 3 nốt nhạc tức là có thể dùng để đệm cho một trong 3 nốt nhạc này. Như vậy, một nốt nhạc có thể được đệm bằng 3 hợp âm.
Thí dụ: trong cung C, hợp âm thay thế được hợp âm C sẽ như sau:
Và, hợp âm được chọn để thay thế hợp âm trước nên là hợp âm sẽ gọi hợp âm kế tiếp theo vòng quãng 5.
Thí dụ: trong cung C, tiến hành hợp âm đơn giản có thể như thế này:
C - C - Am - Am - Dm - G7 - C -
Để giúp hợp âm có thể "hát" hay hơn thì có thể dùng hợp âm thay thế như sau:
C - Em - Am - F - Dm - G7 - C -
(hợp âm Em thay thế hợp âm C để gọi hợp âm Am; hợp âm Dm thay thế hợp âm F để gọi hợp âm G7)
Và, hợp âm được chọn để thay thế hợp âm trước nên là hợp âm sẽ gọi hợp âm kế tiếp theo vòng quãng 5.
Thí dụ: trong cung C, tiến hành hợp âm đơn giản có thể như thế này:
C - C - Am - Am - Dm - G7 - C -
Để giúp hợp âm có thể "hát" hay hơn thì có thể dùng hợp âm thay thế như sau:
C - Em - Am - F - Dm - G7 - C -
(hợp âm Em thay thế hợp âm C để gọi hợp âm Am; hợp âm Dm thay thế hợp âm F để gọi hợp âm G7)
Nguyên tắc thứ ba: để việc chuyển hợp âm nghe mượt mà thì giữa 2 hợp âm này phải có nốt giống nhau. Thí dụ: C và Em có 2 nốt giống nhau là E và G; C và Am có 2 nốt giống nhau là C và E; F và Dm có 2 nốt giống nhau là F và A.
Thí dụ trong cung C, tiến hành hợp âm đơn giản có thể như thế này:
C - C - Am - Am - Dm - G7 - C -
thì có thể thay thế hợp âm theo nguyên tắc này như sau:
C - Am - F - Dm - D7 - G7 - C -
(Hợp âm Am có 2 nốt trong hợp âm C: C và E. Hợp âm F có 2 nốt trong hợp âm Am: A và C. Hợp âm Dm có 2 nốt trong hợp âm F: F và A)
Nguyên tắc thứ tư: nếu các nốt của hợp âm trước chuyển sang các nốt của hợp âm sau liền bậc nhau, tức theo quãng 2 thứ và trưởng thì sự chuyển hợp âm này cũng sẽ nghe mượt mà.
Thí dụ: Eb chuyển sang C
Hiểu và ứng dụng được các nguyên tắc ghi hợp âm trên sẽ giúp cho người làm hòa âm tạo ra được tiến hành hợp âm đẹp và cũng sẽ giúp cho người viết ca khúc tạo ra được những giai điệu có nền hòa âm đẹp. Ngoài ra còn giúp rất nhiều cho những ai đệm hát có thể tự tạo ra một bản đệm hát thật tuyệt vời !
- Guitar đệm hát 30 ngày cùng Hiển Râu - (Chia sẻ miễn phí)
- Nhạc lý cơ bản mà Người học Guitar cần phải nắm được